ការយកដើមចេកមកឆ្លាក់រំលេចជាក្បូរក្បាច់រចនាសម្រាប់ជាគ្រឿងលម្អ គឺជាសិល្បៈយ៉ាងប្រណិត ដែលអ្នកស្រុកអង្គរនៅតែបន្តធ្វើជាហូរហែរច្រើនជំនាន់មកហើយសម្រាប់ពិធីបុណ្យទានផ្សេងៗទៅតាមប្រពៃណី។ អ្នកស្រុកតំបន់អង្គរ នៅតែចាត់ទុកការចាក់ក្បាច់លើស្រទបចេក ឬសិល្បៈចាក់ចេក ជាសិល្បៈយ៉ាងសំខាន់ស្ទើរខ្វះពុំបាន សម្រាប់រៀបចំទីសក្ការៈដូចជា អាសនៈតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូប កន្លែងតម្កល់គម្ពីធម៌អាថ៌ រានពុទ្ធគុណ បុស្បុកឬក៏ទីតម្កល់មឈូសសម្រាប់បូជាសពជាដើម។
លោក ជា វុធ អាយុ៤៤ឆ្នាំ ជាអ្នកស្រុកក្នុងតំបន់អង្គរម្នាក់ រស់នៅភូមិពាម ឃុំដូនកែវ ស្រុកពួក ខេត្តសៀមរាប ដែលបានមកជួយចាក់ក្បាច់ស្រទបចេក ដើម្បីធ្វើបុណ្យបូជាសពសាច់ញាតិរបស់គាត់ បានឱ្យដឹងថា រូបគាត់មានជំនាញខាងសិល្បៈចាក់ស្រទបចេកនេះជាង២០ឆ្នាំមកហើយ ដោយបានរៀនសូត្រពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ចាស់ទុំនៅក្នុងភូមិ។ បន្ថែមពីលើនេះ លោកក៏បានទៅសង្កេតមើលក្បាច់នៅចម្លាក់តាមប្រាសាទនានាថែមទៀត ដូចជាប្រាសាទអង្គរវត្ត បន្ទាយស្រីជាដើម ដើម្បីយកមកច្នៃក្បាច់បន្ថែមទៅលើការងារឆ្លាក់នៅលើស្រទបចេក ឱ្យកាន់តែរស់រវើក និងរីកចម្រើន។
លោក ជា វុធ មានប្រសាសន៍ទៀតថា ដើម្បីចាក់ស្រទបចេកជាក្បាច់បានល្អ គឺត្រូវការកាំបិតមុត ដើមចេកស្រឡូនមានស្រទបល្អច្រើន ឬស្សីសម្រាប់ដោតភ្ជាប់ក្បាច់ និងក្រដាសពណ៌។ ការចាក់ចេកទៀតសោត ក៏សម្របទៅតាមអាកាសធាតុដែរ បើរៀបចំកម្មវិធីបុណ្យទាននៅរដូវក្តៅ តម្រូវឱ្យអ្នកចាក់ក្បាច់ស្រទបចេក ត្រូវតែចាក់ដោយរហ័ស និងចាក់ក្បាច់ឱ្យមានរាងធំបន្តិច ដើម្បីបង្ការនៅពេលស្រទបចេកនោះស្វិត តែរក្សាទ្រង់ទ្រាយក្បាច់ល្អ។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកចាក់ស្រទបចេកអាចចាក់ភ្លាម រៀបចំកម្មវិធីភ្លាមៗក៏បានដែរ ដើម្បីរក្សាកុំឱ្យស្រទបចេកស្វិតទាន់។ លោក វុធ ឱ្យដឹងថា អ្នកភូមិពាម ហាក់មិនសូវជាពេញនិយមការរៀបចំតម្លើងរោងស្រាប់ ឬក្បាច់ព្រីន ដូចជាអ្នករស់នៅទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនឡើយ។ អ្នកភូមិពាម គឺនៅតែនិយមលើសិល្បៈចាក់ចេកសម្រាប់តុបតែងរោងបុណ្យផ្សេងៗទៅតាមប្រពៃណីរបស់អ្នកភូមិតាមទម្លាប់ដូនតា។ លោក ជា វុធ ចង់ឱ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ជួយថែរក្សាក្បាច់ចាក់ចេកនេះ កុំឱ្យបាត់បង់ពីព្រោះវាជាកេរមរតកដូនតា ដែលមានជាយូរមកហើយ។
អ្នកភូមិគោកត្នោត ម្នាក់ទៀត ដែលមានជំនាញខាងសិល្បៈចាក់ក្បាច់លើស្រទបចេកជាង១៥ឆ្នាំមកហើយ លោក គី ក៏បានឱ្យដឹងដែរថា លោកចេះចាក់ក្បាច់លើស្រទបចេកនេះ ព្រោះតែការស្រលាញ់។ កាលពីជាង១៥ឆ្នាំមុន លោកបានឃើញចាស់ៗ ចាក់ក្បាច់នៅលើស្រទបចេកបានស្អាត រូបលោកក៏រៀនសូត្របន្ត។ លោក គី បានអធិប្បាយថា សិល្បៈចាក់ក្បាច់លើស្រទបចេកនេះ គេប្រើនៅក្នុងពិធីបុណ្យគ្រប់ប្រភេទ ដូចជា បុណ្យចម្រើនអាយុ បុណ្យបូជាសព បុណ្យដា បុណ្យបច្ច័យបួន ជាដើម គឺមានការតុបតែងលម្អដោយក្បាច់ចាក់ចេក។ ការប្រើក្បាច់ទៀតសោត មាន២ប្រភេទ តួយ៉ាងបុណ្យពុទ្ធាភិសេក គឺត្រូវប្រើក្បាច់ណាដែលមានសិរីសួស្តី ដូចជាក្បាច់ភ្ញីទេស រីឯបុណ្យបូជាសពវិញ គេច្រើនប្រើភ្ញីភ្លើង ហើយអ្នកភូមិគោកត្នោតមិននិយមប្រើក្បាច់ដែលគេគូរស្រាប់ៗ ឬក្បាច់ស្មាច់នោះឡើយ។ មានក្បាច់ចម្លាក់ជាច្រើន ដែលអ្នកភូមិតែងយកមកប្រើ សម្រាប់ឆ្លាក់លើស្រទបចេក ដោយយកគំរូតាមប្រាសាទបុរាណ មកបូកផ្សំបញ្ចូលគ្នា។
អ្នកភូមិពាម និងភូមិគោកត្នោត ក្នុងតំបន់អង្គរ យល់ថា ការនៅតែប្រតិបត្តិសិល្បៈចាក់ចេក ដែលបន្សល់ទុកពីដូនតារបស់ពួកគាត់ គឺនៅតែរឹងមាំ ហើយថែមទាំងអាចឈានទៅរកគំនិតច្នៃប្រឌិតកាន់តែច្រើនជាងមុនផង ពីព្រោះអ្នកដែលមានចំណេះដឹងសិល្បៈចាក់ចេកជំនាន់ក្រោយៗ មានគំនិតកែច្នៃបន្ថែមយ៉ាងសម្បូរបែបធ្វើឱ្យអ្នកភូមិកាន់តែពេញចិត្ត។ បច្ចុប្បន្ននេះ នៅតាមផ្ទះនីមួយៗក្នុងភូមិពាម ភូមិគោកត្នោត គឺដាំដើមចេកគ្រាប់ជាច្រើននៅតាមផ្ទះនីមួយៗ ដើម្បីយកទៅចាក់ចេកសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងពិធីបុណ្យទានផ្សេងៗ៕
អត្ថបទ និងរូបភាព: យី សុថា
Carving a banana tree as a fancy design for ornament is a luxurious art that the residents of Angkor have continued for generations to use in various traditional ceremonies. Residents of Angkor still consider banana tree carving or the art of banana carving to be an almost indispensable art for the design of shrines.
Chea Vuth, a 44-year-old resident of Angkor, living in Peam village, Daun Keo commune, Puok district, Siem Reap province, who came to help with the banana tree carving artwork for his relative’s funeral, said he has been doing the art of banana tree carving for more than 20 years. He learned this skill from the elders in the village. In addition, he also observed the carvings in the temples, such as Angkor Wat, Banteay Srei, etc. to create more lively and prosperous carvings.
Mr. Vuth said that to make a good banana tree carving artwork, we needed a sharp knife, a smooth banana tree with many good bamboo sticks to attach the pattern, and colored paper. The carving of the banana trees was also adapted to the atmosphere. If we organized a summer ceremony, we needed to do this artwork quickly and made the shape a little bigger to retain its good shape longer. On the other hand, we could do this artwork immediately during the ceremonies. Mr. Vuth added that the residents in his village seemed not to like the plastic setting up or printing artwork as the residents living in the city. The residents of Peam village liked planting banana trees and used them for decorating various festivals according to the villagers’ ancestral traditions. Mr. Chea Vuth wanted the next generations to help preserve this banana tree carving artwork because it is a long-standing ancestral heritage.
Another Kok Tnaot villager who has been specializing in banana tree carving artwork for more than 15 years, Mr. Ky also said he saw the old man the banana tree carving artwork beautifully, so he continued to learn this skill. Mr. Ky explained that carving artwork was used in various ceremonies.
Peam and Kork Tnaot villagers in the Angkor area understand that banana tree carving artwork left by their ancestors can lead to more creative ideas. At present, in each house in Peam village, Kork Tnaot village, many banana trees are planted in each place for use in various ceremonies.
Article and Photos: Yi Sotha
ក្រុមការងារនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា បានសហការជាមួយទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកូរ៉េ(KOICA)តាមរយៈមូលនិធិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌កូរ៉េ(KCHF) កំពុងជួសជុលពង្រឹងគ្រឹះប្រាសាទជម តាមបច្ចេកទេសអាណាស្ទីលស៊ីសឱ្យមានភាពប្រសើរឡើងវិញ។
