លោក តឹក ទត់ អាយុ៥៨ឆ្នាំ កើតនៅភូមិនគរក្រៅ សង្កាត់គោកចក ក្រុងសៀមរាប កំពុងបន្តរស់នៅក្នុងទឹកដីនៃភូមិកំណើតរបស់គាត់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
បច្ចុប្បន្នគាត់ជាអ្នកឆ្លាក់ក្បាច់នៅប្រាសាទជម ជាប្រាសាទមួយក្នុងក្រុមប្រាសាទព្រះពិធូរ មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងក្រុងអង្គរធំ ដែលចម្លាក់ក្បាច់មួយចំនួនមានការខូចខាតទៅហើយ ឱ្យលេចចេញជារូបរាងសិល្បៈលើថ្មឡើងវិញ ដើម្បីរក្សាមរតកដែលបន្សល់ទុកពីដូនតាខ្មែរឱ្យបានគង់វង្សតទៅមុខទៀត។
លោក តឹក ទត់ ឱ្យដឹងថា គាត់បានធ្វើការជាអ្នកឆ្លាក់ក្បាច់ចម្លាក់នៅលើថ្ម នៅតាមការដ្ឋានជួសជុលប្រាសាទបុរាណរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ។
លោក បានចូលធ្វើការជាអ្នកជួសជុលប្រាសាទបុរាណ ដំបូងជាមួយក្រុមការងារនៃរដ្ឋាភិបាលជប៉ុនសម្រាប់ការអភិរក្សអង្គរ Japanese Government Team for Safeguarding Angkor (JSA) ប្រទេសជប៉ុន កាលពីឆ្នាំ១៩៩០។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក លោក បានចាប់យកជំនាញជាអ្នកឆ្លាក់ក្បាច់ចម្លាក់លើថ្មនៅតាមប្រាសាទបុរាណ នៅត្រង់កន្លែងណាដែលបាត់ ឬមើលមិនសូវច្បាស់ គឺឆ្លាក់ឱ្យឃើញចម្លាក់ឡើងវិញទៅតាមទម្រង់ដែលធ្លាប់មានពីមុន។
លោក ទឹក ទត់ បានរៀនសូត្រផ្នែកអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ បានត្រឹមថ្នាក់ទី៤បឋមសិក្សាប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកនេះ លោកមានស្នាដៃជួសជុលប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា បណ្ណាល័យនៅប្រាសាទបាយ័ន បណ្ណាល័យរបស់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទនាង១២ ប្រាសាទចៅសាយទេវតា ប្រាសាទតាព្រហ្ម និងប្រាសាទតុបជាដើម។ ស្នាដៃចម្លាក់លើថ្មរបស់លោក ក៏បានបន្សល់ទុកនៅតាមផ្ទាំងថ្មនៃប្រាសាទទាំងនោះដែរ។ ចម្លាក់លើថ្មប្រាសាទ ដែលជាស្នាដៃរបស់គាត់ គឺមានដូចជា ក្បាច់ត្របកឈូក ក្បាច់ផ្កាផ្ញី ក្បាច់រាហ៊ូ រូបអប្សរា និងរូបសត្វមួយចំនួនទៀត។
លោក តឹក ទត់ ធ្លាប់បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលទ្រឹស្ដីផ្នែកចម្លាក់ថ្មពីក្រុមការងារនៃរដ្ឋាភិបាលជប៉ុនសម្រាប់ការអភិរក្សអង្គរ (JSA) ហើយទទួលបានការអនុវត្តន៍ផ្ទាល់ពីគ្រូខ្មែរ នៅតាមការដ្ឋានជួសជុលប្រាសាទនានាជាច្រើនឆ្នាំ។
លោក ស្រី នឿង ភីរ៉ា បុគ្គលិកបច្ចេកទេសខាងជួសជុលថ្មរបស់អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ដែលសហការជាមួយទីភ្នាក់ងារបេតិកភណ្ឌកូរ៉េ Korea Heritage Agency (KHA) ទទួលស្គាល់ថា ស្នាដៃចម្លាក់លើថ្មរបស់លោក តឹក ទត់ គឺល្អ ដែលទទួលបានការកោតសរសើរពីអ្នកជំនាញអន្តរជាតិ និងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា។
លោក តឹក ទត់ មានកូនទាំងអស់ចំនួន៥នាក់ ហើយក្នុងចំណោមកូនទាំង៥នាក់នោះ គឺកូនប្រុសរបស់គាត់២នាក់ មាននិស្ស័យខាងចម្លាក់ដូចរូបគាត់ដែរ។ បច្ចុប្បន្ន ថ្វីត្បិតតែកូនប្រុសរបស់គាត់២នាក់ ដែលចេះជំនាញខាងឆ្លាក់ក្បាច់ និងរូបនៅលើថ្មក្តី ក៏ពួកគេមិនបានចូលធ្វើការងារជាអ្នកជួសជុលប្រាសាទទេ គឹធ្វើការងារជាជាងចម្លាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន។
លោក តឹក ទត់ ដែលមានអាយុជិត៦០ឆ្នាំទៅហើយ ហាក់ដឹងថា វ័យរបស់លោកកាន់តែចាស់ហើយ ពេលវេលា ដែលផ្ដល់ឱ្យរូបលោកចូលរួមក្នុងការងារជួសជុលប្រាសាទបុរាណ នឹងមិនមានច្រើនទៀតឡើយ។
លោកបានផ្ដាំផ្ញើថា ប្រសិនបើបាត់រូបលោកពីលើផែនដីនេះទៅ សូមកូនខ្មែរដែលបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណ ហើយឃើញចម្លាក់ដែលបានចារទុកថ្មីៗ នៅតាមប្រាសាទ គឺសូមឱ្យគ្រប់គ្នារម្លឹកដល់ឈ្មោះរបស់លោកផង។ បន្ថែមលើនេះ លោក ក៏អំពាវនាវឱ្យកូនខ្មែរ ត្រូវតែរួមគ្នាជួយថែរក្សាសិល្បៈ ដ៏មានតម្លៃរបស់ដូនតាខ្មែរ ព្រមទាំងខំរៀនសូត្រអំពីក្បួនឆ្លាក់ថ្មទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើជាអ្នកបន្តវេនទៅជំនាន់ក្រោយ កុំឱ្យបាត់បង់មរតកសិល្បៈដ៏មានតម្លៃដែលមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននេះ៕
អត្ថបទ៖ ឆាយ ផាន់នី
រូបភាព៖ ស៊ិន ប្រណី,លោក ស្រី នឿង ភីរ៉ា
Mr. Tek Tot, 58, a lifelong resident of Nokor Krao Village in Sangkat Kokchak, Siem Reap City, continues to dedicate his life to preserving Cambodia’s cultural heritage. He currently works as a stone carver at Prasat Chorm, one of the Preah Pithu Temples in Angkor Thom, where damaged carvings are carefully restored to safeguard the legacy of the ancestors for future generations.
Mr. Tek Tot has been a stone carver for more than 30 years. He began his career in 1990 with the Japanese Government Team for Safeguarding Angkor (JSA). Since then, he has mastered the art of carving stone in ancient temples, reviving lost or faded patterns and figures with remarkable precision.
Although he only studied Khmer literature up to the fourth grade in primary school, his practical experience and dedication have enabled him to contribute to the restoration of many temples, including the Bayon Library, Angkor Wat Library, Suor Proat Temples, Chau Say Tevoda, Ta Prohm, and Top Temple. His work—lotus motifs, floral designs, Apsara figures, and animal carvings—remains on the stone slabs of these historic sites.
Mr. Tek Tot received formal training in stone carving theory from JSA, along with years of hands-on practice guided by Khmer masters at restoration sites. His skill has earned praise from both international experts and the APSARA National Authority. Ms. Nueng Phira, a technical staff member of APSARA’s stone restoration team working in cooperation with the Korea Heritage Agency (KHA), commended his work for its beauty and precision.
A father of five, Mr. Tek Tot has passed his talent on to his children—two of his sons are also skilled stone carvers. While they have not yet joined the temple restoration efforts, they currently work as sculptors in the private sector.
Now approaching 60, Mr. Tek Tot is aware that his time to contribute directly to temple restoration is limited. Reflecting on his life’s work, he expressed a heartfelt wish: that future generations of Cambodians who visit the ancient temples and see the restored carvings will remember his name. He also called upon young Cambodians to learn and preserve the ancient techniques of stone carving, ensuring that this priceless artistic heritage continues for generations to come.
Article by Chhay Phanny
Photos by Sin Broney
Translation by Net Phirun
